Door Raisa Hehenkamp, eigenaar van Theatraite.
Een retraite die wordt gegeven door een yogadocent en waarin yoga wordt gegeven, dat vinden we een logische combinatie. Maar de combinatie van theater en retraites, dat lijkt minder vanzelfsprekend. Toch geef ik als theaterdocent niet alleen theaterweekenden, maar begeleid ik ook stilte retraites. En tijdens de stilte retraites, gebruik ik elementen uit theater. Maar wat doen we dan precies? Gaan we dan acteren, emoties uitspelen of rollenspellen doen? Dit zijn vragen die ik regelmatig krijg. Mijn korte antwoord hierop is: nee. Acteren past inderdaad niet in een stilte retraite.
Wat we wél doen en wat je kunt hebben aan theatertechnieken tijdens een stilte retraite, lees je in deze blog.
Het beeld dat we van theater hebben brengt je ‘in je hoofd’
Bij de theaterlessen die ik al jarenlang geef, moet ik de cursisten vaak eerst dingen áfleren. Mensen komen binnen met allerlei verwachtingen van wat acteren betekent. Zo worden dingen groot uitgespeeld, vallen er weinig tot geen stiltes en wordt er veel letterlijk benoemd (“ik ben zo boos!”). Vaak komt dit, omdat mensen in hun hoofd aan het verzinnen zijn in plaats van ‘in het moment’ te zijn. Ze doen erg hun best, en zijn aan het bedenken wat een goede actie of tekst kan zijn. Theater is echter volstrekt iets anders, wellicht zelfs het tegenovergestelde…
Theater als plek om een ervaring ‘in jezelf’ te hebben
Theater is geen plek waar je het ‘buiten jezelf’ zoekt: waar je bedenkt, imiteert, emoties oproept en aandikt, en bezig bent met ‘goed’, ‘leuk’, ‘origineel’ en ‘interessant’ overkomen naar de ander (het publiek of je medespelers). Integendeel, theater is bij uitstek een plek om een ervaring ‘in jezelf’ te hebben: om in contact te komen met je lijf, om te voelen, en vanuit daar tot spel te komen. Hier zie je dus de eerste overeenkomsten met een stilte retraite: waarin de ervaring ‘in jezelf’ centraal staat.
Van denken en doen naar voelen en zijn
Vanuit het principe dat je startpunt bij acteren een ontspannen, open staat van zijn is, geef ik mijn lessen, workshops en theaterweekenden vorm. Ik leer mensen dat de schoonheid ‘m vaak zit in het kleine, niet in het grote. Dat je geen grappige of spannende dingen hoeft te verzinnen, maar dat je kan werken met wat er al is.
De grootste uitdaging die ik daarbij tegenkom is dat veruit de meeste mensen ‘in hun hoofd’ leven: een staat van zijn die bijna iedereen onopgemerkt meeneemt en dus ook toepast op de speelvloer. Ik zie het als mijn belangrijkste taak als theaterdocent en -maker om mensen van denken en doen, naar voelen en zijn te bewegen. Want vanuit deze laatste staat van zijn, ontstaan de mooiste dingen. Inderdaad: net als in het echte leven. Én net als het thema van de stilte retraite.
Bewegen als middel om in het ‘hier en nu’ te komen
Eén van de meest waardevolle vormen van theater, is theater als bewegingskunst. Niet alleen omdat dit prachtig theater ‘oplevert’ als resultaat maar omdat ik het als middel inzet om mijn spelers op een plek te krijgen die meer in het ‘hier en nu’ is.
Tijdens de stilte retraites gaan we dus niet acteren, rollenspellen doen of “emoties spelen”. Wat we wél gaan doen is: bewegen. En deze bewegingssessies geef ik vorm vanuit fysiek theater, zoals bewegingstheater, mime en viewpoints. Deze theatertechnieken hoeven je helemaal niets te zeggen. Sterker nog: hoe minder je ervan weet, hoe opener je erin kunt stappen en hoe meer je ‘in het moment’ kunt opgaan en je kunt laten verrassen door wat het voor jou doet. Als het je wél wat zegt, zijn er verschillende stijlen/afsplitsingen van en kan het zijn dat ik het op een andere manier benader dan hoe jij ermee kennis hebt gemaakt.
Bewegend mediteren en je intuïtie voelen
Waar je tijdens een theaterweekend gaat acteren, ligt in de stilte retraite de nadruk op beweging. De manier waarop ik theater inzet tijdens de stilte retraite is dus eigenlijk beter te vergelijken met yoga dan met acteren. Zoals yoga wordt ingezet als middel om ‘uit je hoofd’ en ‘in je lichaam’ te komen, zo gebruik ik theatertechnieken. Ik leer jou om, zoals ik het vaak noem, staand, lopend en bewegend te ‘mediteren’. Ik begeleid je om alert én ontspannen aanwezig te zijn in je lichaam en in de ruimte, je zintuigen open te stellen en vanuit daar je (spel)impuls te gaan voelen, wat je kunt vergelijken met je intuïtie.
Hoe gaat dit precies in zijn werk? Daarin zal jouw ervaring meer zeggen dan alle woorden of beelden die ik nu nog kan gebruiken. Kom je het ervaren bij de stilte retraite in maart of juni?
– Raisa
Retraites
